Jak się chronić przed koronawirusem? Wszystko o wirusie
Koronawirusy to wirusy, które są znane już od dawna. Należą do rodziny Coronaviridae. Są to wirusy, których kod genetyczny zapisany jest w postaci RNA. Ich nazwa pochodzi od obrazu tychże wirusów pod mikroskopem elektronowym, gdzie widoczne są w postaci kulistej otoczonej pierścieniem małych struktur. Koronawirusy to RNA-wirusy, co znacza to że ich genom zbudowany jest z RNA. Zakażają zarówno ludzi, jak i zwierzęta (ptaki i ssaki). Opisano je już w latach 60-tych XX wieku. Wyizolowano i opisano wówczas dwa patogeny, które odpowiedzialne są za wywoływanie łagodnego przeziębienia, które ustępuje samoistnie, dlatego przez wiele lat koronawirusy nie stanowiły głównego obszaru zainteresowania badaczy. Zaczęło być o nich głośno kilkanaście lat temu, przy okazji epidemii wirusa SARS, odmiana ta powoduje ciężką niewydolność oddechową. Chorobę udało się wyeliminować, ale już 10 lat później pojawiła się nowa ciężka i często śmiertelna choroba wywoływana przez koronawirusy – MERS. Dziś koronawirusy znów są na pierwszych stronach gazet, przez znaną wszystkim odmianę COVID-19.
Początkowo sądzono, że wirus z Wuhan jest wirusem odzwierzęcym - czyli takim, który może przenosić się ze zwierząt na ludzi. Wskazywał na to fakt, że wielu chorych miało kontakt ze zwierzętami z targu rybnego (Wuhan to miasto portowe i jeden z największych ośrodków gospodarczych współczesnych Chin). Późniejsze ustalenia (odnotowane przypadki wśród personelu medycznego) zweryfikowały jednak tę hipotezę - wirus może przenosić się z człowieka na człowieka, najprawdopodobniej drogą kropelkową.
Objawy towarzyszące COVID-19 podobne są do zwykłego przeziębienia, lecz w niektórych przypadkach przebieg może być bardziej zaostrzony.
Koronarirus objawy i jak wygląda?
Najczęściej występujące objawy:
-
gorączka
-
suchy kaszel
-
zmęczenie
Rzadziej występujące objawy:
Poważne objawy:
-
trudności w oddychaniu lub duszności
-
ból lub ucisk w klatce piersiowej
-
utrata mowy lub zdolności ruchowych
Po pojawieniu się któregoś z poważnych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Koronawirus jak się chronić
Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się COVID-19 oraz w ochronie własnego zdrowia i zdrowia bliskich nam osób należy:
-
Często myć ręce. Używać wody z mydłem i środka dezynfekującego na bazie alkoholu,
-
zachować bezpieczną odległość od osób kaszlących i kichających (co najmniej 1 m),
-
nosić maskę, gdy zachowanie odległości nie jest możliwe,
-
nie dotykać oczu, nosa ani ust,
-
w czasie kaszlu i kichania zakrywać nos i usta wewnętrzną stroną łokcia lub chusteczką,
-
w przypadku złego samopoczucia zostać w domu,
-
skontaktować się z lekarzem, jeśli pojawi się gorączka, kaszel i trudności z oddychaniem.
Zadzwoń z wyprzedzeniem do świadczeniodawcy, aby szybko uzyskać skierowanie do właściwej placówki medycznej. Zapewni Ci to ochronę i zapobiegnie rozprzestrzenianiu się wirusów i innych czynników zakaźnych.
Maski mogą pomóc w zapobieganiu przenoszeniu wirusów z osoby noszącej maskę na inne. Same maski nie chronią przed COVID-19 – należy także zachowywać odległość od innych osób i dbać o higienę rąk. Postępuj zgodnie z zaleceniami lokalnej stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Samoopieka - jak się leczyć
Łagodne dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych (gorączka nieprzekraczająca 38°C, kaszel lub duszność), którym mogą towarzyszyć bóle głowy i/lub mięśni, nudności, utrata węchu i/lub zaburzenia smaku nie wymagają pobytu w szpitalu. Chorzy mogą przebywać w domu i stosować leczenie objawowe zlecone przez lekarza. Zazwyczaj stosuje się:
-
leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen), ale tylko gdy oprócz gorączki występują również inne objawy COVID-19;
-
odpoczynek;
-
przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (nie więcej niż 2 litry na dobę);
-
leki łagodzące kaszel, łyżeczka miodu (powyżej 1. roku życia), tabletki do ssania, a jeżeli kaszel jest męczący, należ skonsultować się z lekarzem, który może zalecić wydawane na receptę, np. preparaty z kodeiną.
Podczas kaszlu należy unikać leżenia na plecach, ponieważ zmniejsza to jego efektywność.
To normalne, że podczas kryzysu odczuwa się smutek, stres i dezorientację. Pomóc może rozmowa z zaufanymi osobami, takimi jak znajomi czy członkowie rodziny. Jeśli czujesz, że sytuacja Cię przerasta, skontaktuj się z pracownikiem służby zdrowia lub odpowiednim doradcą.
Zabiegi medyczne
Jeśli wystąpią u Ciebie łagodne objawy i nie cierpisz na inne schorzenia, przebywaj w samoizolacji. W razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości skontaktuj się ze swoją przychodnią lub zadzwoń na infolinię dotyczącą COVID-19
Jeżeli masz gorączkę, kaszel i trudności z oddychaniem, skontaktuj się z lekarzem. Pamiętaj, by wcześniej zadzwonić i umówić się na wizytę.
COVID-19 jest wyzwaniem dla lekarzy, ponieważ można ją leczyć wyłącznie objawowo. Lekarze stosują farmaceutyki, które pomagają zwalczyć objawy choroby wirusowej.
Nie istnieją leki, które mogłyby rozprawić się z drobnoustrojem i leczyć tę chorobę. Leki hamujące namnażanie się patogenu nie są dostępne.
Nie mniej ważna jest profilaktyka, czyli przestrzeganie zasad higieny pozwalających na uniknięcie zakażenia wirusem. Warto również wiedzieć, co robić, kiedy pojawią się symptomy choroby
Znana już od lat metoda leczenia za pomocą osocza ozdrowieńców stała się również ważnym sposobem leczenia chorych na COVID-19. Osocze zawierające przeciwciała potrzebne w walce z wirusem podawane są chorym za pomocą transfuzji. Wspomaga to walkę z chorobą osobom których organizm nie jest w stanie wytworzyć przeciwciał lub robi to zbyt wolno – niewspółmiernie do rozwoju zakażenia.
Nadal są jednak prowadzone badania nad skutecznością terapii osoczem.
Na rynku pojawiły się już szczepionki przeciw COVID-19
Zaraz po opublikowaniu sekwencji genetycznej koronawirusa SARS-CoV-2 rozpoczęły się badania nad szczepionką przeciw COVID-19. Ekonomiczne i zdrowotne skutki pandemii COVID-19 stały się motywacją dla badaczy do pracy, dzięki czemu już w połowie marca 2020 roku można było zacząć testować pierwsze prototypy na ludziach. W czasie prac stosowano różne metody, aby zwiększyć szanse na szybsze opracowanie bezpiecznej i skutecznej szczepionki przeciw COVID-19. Pracowano zarówno nad klasycznymi szczepionkami, które wykorzystują białka do wywołania odpowiedzi immunologicznej, oraz nad bardziej nowatorskimi, jak szczepionki mRNA lub szczepionki wektorowe. W szczepionkach nowatorskich nie podajemy gotowego antygenu, wprowadzany jest dokładny „przepis” na jego przygotowanie w postaci mRNA kodującego informację o białku pełniącym funkcję antygenu lub innego wirusa (wektora), do którego wbudowany jest gen tego białka.
W szczepionkach przeciw COVID-19 białkiem, które pełni funkcję antygenu jest białko S (kolca) SARS-CoV-2. Szczepionka ta powinna stymulować skuteczną odpowiedź przeciwciał (tzw. humoralną) oraz ze strony limfocytów T (tzw. komórkową).
Opracowanie nowej szczepionki to długi i złożony proces. Fakt, że szczepionki na COVID-19 powstały tak szybko może budzić niepokój, jednak naukowcy uspokajają. Każdy preparat szczepionkowy musiał pomyślnie przejść kolejne etapy badań w laboratorium, badań przedklinicznych na zwierzętach oraz badań klinicznych na ludziach.
Wprowadzanie na rynek kontrolują amerykańskie i europejskie organy kontrolne, zapewniają one, że wszystkie szczepionki są tak bezpieczne, jak to tylko możliwe. Współpraca amerykańskiego FDA i Europejskiej Agencja Leków (EMA) z producentami zaczyna się już podczas procesu opracowywania, a później autoryzacji szczepionki. Można wyróżnić następujące obszary tej współpracy:
1. Dokładne testy. Żeby sprawdzić bezpieczeństwo i skuteczność wszystkie szczepionki przechodzą testy kliniczne. Szczepionka na COVID-19 musiała spełnić rygorystyczne standardy ustanowione przez FDA.
2. Zezwolenie na użycie. Jeżeli testy wypadły pomyślnie i szczepionka spełnia normy bezpieczeństwa i skuteczności, może być podana na terenie USA i Unii Europejskiej. Organizacja odpowiedzialna za dopuszczanie do obrotu produktów leczniczych, zbiera i podsumowuje wyniki ze wszystkich ośrodków badawczych:
-
jaka jest odpowiedź immunologiczna,
-
po jakiej dawce występuje odpowiedź immunologiczna,
-
jakie wystąpić mogą objawy niepożądane, u jakiego odsetka osób.
Po zakończeniu rejestracji preparat jest dopuszczony do obrotu.
3. Monitorowanie na bieżąco problemów i skutków ubocznych. To jak szczepionka działa monitowoane jest również po dopuszczeniu do obrotu. Ma to na celu wykrycie problemów lub skutków ubocznych, które nie wystąpiły na etapie badań klinicznych. Zazwyczaj jednak takie przypadki udaję się wyłapać na etapie testówdzięki czemu można szczepionkę jeszcze ulepszyć.
Badania czwartej fazy polegają na obserwacji podczas normalnego stosowania dziesiątków, a nawet setek tysięcy osób. Faza trwa aż do czasu gdy szczepionkę zastąpi inna, bardziej skuteczna.
Na rynku obecnie dostępne są szczepionki:
Szczepionka Biontech-Pfizer
Preparat BNT162b2 firm Biontech i Pfizer to szczepionka nowej generacji z mRNA. Badanianad szczepionką nie wykazały w fazie testów poważnych efektów ubocznych. Rzadko występowały u osób starszych typowe objawy jak bóle głowy czy zmęczenie.
Jednak po wprowadzeniu preparatu do obrotu w niewielu przypadkach doszło bezpośrednio po szczepieniu do silnych reakcji alergicznych.
Szczepionka Moderny
Zasada działania preparatu mRNA-1273 koncernu Moderna jest bardzo podobna do tej, na której opiera się szczepionka Biontech-Pfizer. W fazie testów klinicznych zaobserwowano u zaszczepionych jedynie typowe objawy poszczepienne. U 9,7 procenta wystąpiło zmęczenie.
Preparat AstraZeneca
Wszystkie trzy wiodące szczepionki dostarczają fragment materiału genetycznego koronawirusa do komórek naszego organizmu, co powoduje, że zaczynają one wytwarzać kopie tego fragmentu - białka kolca – co z kolei wywołuje reakcję układu odpornościowego. Szczepionka AstraZeneca dostarcza RNA koronawirusa za pomocą wektora adenowirusowego, podczas gdy szczepionki firmy Pfizera i Moderny wykorzystują platformę mRNA. Skuteczność szczepionki Oxford-AstraZeneca ocenia aię na 62% jeśli podane zostaną obie dawki. Tymczasem skuteczność preparatu Pfizer to 95 proc., a Moderny 94 proc.
Rosyjski Sputnik V
W Rosji dopuszczona do obrotu została wektorowa szczepionka Gam-COVID-Vac (Sputnik V), zanim jeszcze przeszła fazę badań klinicznych. Sputnik V wykorzystuje dwa zmodyfikowane adenowirusy (rAd26-S i rAd5-S). Istnieje wiele zastrzeżen co do tej szczepionki mimo to podawana jest nie tylko w Rosji, lecz także na Białorusi, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, w Indiach, Brazylii oraz Argentynie.
Szczepienia w Polsce już się rozpoczęły, a szczepionka jest bezpłatna i dobrowolna. Sczepienia odbywają się zgodnie z harmonogramem i planem, które wyznaczają kolejność szczepień. W pierwszej turze szczepienia obejmą najpierw osoby najbardziej narażone na zakażenie. Są to:
-
pracownicy sektora ochrony zdrowia (w tym wykonujący indywidualną praktykę)
-
pracownicy domów pomocy społecznej i pracownicy miejskich ośrodków pomocy społecznej
-
personel pomocniczy i administracyjny w placówkach medycznych, w tym stacjach sanitarno-epidemiologicznych.
Kolejna grupa riusze domów pomocy społecznej oraz zakładów opiekuńczo-leczniczych, objęta szczepieniem to:
-
pensjonariusze ośrodków pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych miejsc stacjonarnego pobytu
-
osoby powyżej 60. roku życia w kolejności od najstarszych
-
służby mundurowe, w tym wojsko
-
nauczyciele.
Planowane jest rozpoczęcie szczepień kolejnych grup osób w I kwartale 2021 r. Następną grupą objętą szczepieniami będą m.in. osoby w wieku poniżej 60. roku życia z chorobami przewlekłymi oraz osoby bezpośrednio zapewniające funkcjonowanie podstawowej działalności państwa i narażone na zakażenie ze względu na częste kontakty społeczne.
Jak się zgłosić na szczepienie
W pierwszym kwartale osoby, które nie są w grupach wskazanych jako pierwsze w kolejności do szczepienia, poznają całość procedury. E-skierowanie do szczepienia dla określonych grup wiekowych, zawodowych, itd. będzie generowane automatycznie i ważne 60 dni. Lekarze będą też mogli wystawić pacjentowi indywidualne e-skierowanie (np. gdy ktoś nie ma PESEL lub nie mógł się zaszczepić w okresie ważności pierwszego e-skierowania).
Umawiać się na szczepienie będziemy przez centralny system e-rejestracji. Po dokonaniu rezerwacji wizyty każdy otrzyma SMS z informacją o wybranym miejscu i terminie szczepienia.
Jeśli nie jesteś w jednej z grup najbardziej zagrożonych koronawirusem, poczekaj na informację.
Szczepić się na Covid-19?
Wielu z nas zadaję sobie pytanie: szczepić się czy się nie szczepić? Z różnych stron jesteśmy zasypywani informacjami o tym jak poważne skutki ciągnie za sobą choroba wywołana Covid-19, wielu z nas osobiście przeżyło chorobę lub chorobę osoby bliskiej. Mimo zapewnień producentów i niektórych naukowców mamy wątpliwości co do bezpieczeństwa szczepionki. Nie ma na to jednej dobrej odpowiedzi, każdy z nas indywidualnie musi rozeznać, czego boi się bardziej, czy choroby i jej skutków, czy samej szczepionki. Podjęta decyzja nie powinna jednak podlegać krytyce osób trzecich, każdy z nas ma prawo decydować i każdy podejmuję decyzję zgodną ze swoimi przekonaniami, chcąc dla siebie jak najlepiej.
